نتیجه خطرناک ترجیح دنیا بر دین

به گزارش خبرگزاری حوزه، گاهی انسان برای رسیدن به منافع دنیوی، از برخی دستورات دینی چشم‌پوشی می‌کند؛ غافل از اینکه این انتخاب نه‌تنها سودی ندارد، بلکه زیان بزرگ‌تری به دنبال دارد.

امام علی(ع) در حکمت ۱۰۶ نهج البلاغه، هشداری روشن و قابل فهم درباره پیامدهای ترجیح دنیا بر دین، هم در زندگی فردی و هم در سرنوشت جوامع است.

وَ قَالَ عَلَیهِ السَّلامُ: لا یَتْرُکُ النَّاسُ شَیْئاً مِنْ أَمْرِ دِینِهِمْ لْإِسْتِصْلاحِ دُنْیَاهُمْ إِلاَّ فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مَا هُوَ أَضَرُّ مِنْهُ.

امام (علیه السلام) فرمود:

مردم چیزی از امور دینشان را برای اصلاح دنیایشان ترک نمی کنند مگر این که خداوند زیان بارتر از آن را به روی آن ها می گشاید.

نتیجه تخریب دین برای دنیا

در این سخن گهربار به نکته مهمی درباره تعارض دین و دنیا و کسانی که دنیا را بر احکام دینشان ترجیح می دهند اشاره شده است، امام (علیه السلام) می فرماید: «مردم چیزی از امور دینشان را برای اصلاح دنیایشان ترک نمی کنند مگر این که خداوند زیان بارتر از آن را به روی آن ها می گشاید»؛ (لا یَتْرُکُ النَّاسُ شَیْئاً مِنْ أَمْرِ دِینِهِمْ لِاْسْتِصْلاحِ دُنْیَاهُمْ إِلاَّ فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مَا هُوَ أَضَرُّ مِنْهُ).

اشاره به این که در بسیاری از اوقات، دستورات دینی و منافع دنیوی دربرابر هم قرار می گیرند و رعایت هر یک سبب ضایع شدن دیگری است. انسان های موحد و یکتاپرستان حقیقی که هیچ مؤثری را در عالم جز به فرمان خدا نمی دانند به منافع دنیوی خویش پشت پا می زنند و برای حفظ دین و ایمان و اطاعت فرمان های الهی می کوشند، ازاین رو رحمت الهی شامل حالشان می شود و بهتر از آن عایدشان می گردد. به عکس، آن ها که دینشان را فدای دنیا و وظایف الهی خود را فدای منافع دنیوی می کنند خداوند بدتر از آنچه را که از آن بیم داشتند به سراغشان می فرستد.

فی المثل کسانی هستند که حج واجب خود را که بر طبق حکم شرع جنبه فوریت دارد به تأخیر می اندازند مبادا تشکیلات مادی آن ها گرفتار رکود شود.

در حدیثی از امام باقر (علیه السلام) می خوانیم: «مَا مِنْ عَبْدٍ یُوْثِرُ عَلَی الْحَجِّ حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا إِلاَّ نَظَرَ إِلَی الْمُحَلِّقِینَ قَدِ انْصَرَفُوا قَبْلَ أَنْ تُقْضَی لَهُ تِلْکَ الْحَاجَةُ؛ هیچ کس حاجتی از حوائج دنیا را بر حج مقدم نمی دارد مگر این که ناگهان نگاه می کند حجاج خانه خدا که آثار حج در چهره آن ها نمایان است از این سفر بازگشتند پیش از آن که حاجت او برآورده شده باشد».

در حدیث دیگری که در کتاب شریف کافی از امام صادق (علیه السلام) آمده می خوانیم که حضرت به یکی از اصحاب خاصش به نام «سماعه» فرمود: «مَا لَکَ لا تَحُجُّ فِی الْعَامِ؟ فَقُلْتُ: مُعَامَلَةٌ کَانَتْ بَیْنِی وَبَیْنَ قَوْمٍ وَأَشْغَالٌ وَعَسَی أَنْ یَکُونَ ذلِکَ خِیَرَةٌ فَقَالَ: لاوَاللَّهِ مَا فَعَلَ اللَّهُ لَکَ فِی ذلِکَ مِنْ خِیَرَةٍ؛ چرا امسال به حج نمی روی؟ عرض کرد: معامله ای میان من و گروهی است و گرفتاری هایی دارم و شاید خیر، در آن باشد. امام (علیه السلام) فرمود: چنین نیست».

یا مثلاً انسان هنگامی که مشغول نماز می شود به دلیل بعضی از کارهای دنیا آن را به سرعت تمام می کند و به همین دلیل گاهی ارکان نماز آن چنان که لازم است انجام نمی شود. این گونه افراد که نمازشان را فدای منافعشان می کنند به گفته امیرمؤمنان (علیه السلام) به جایی نمی رسند.

در حدیثی می خوانیم: «إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فِی الصَّلاةِ فَخَفَّفَ صَلاتَهُ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَی لِمَلائِکَتِهِ: أَمَا تَرَوْنَ إِلَی عَبْدِی کَأَنَّهُ یَرَی أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِ غَیْرِی أَمَا یَعْلَمُ أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِی؛ هنگامی که انسانی مشغول نماز شود و نمازش را (برای رسیدن به حوائج دنیا) کوتاه کند، خداوند به فرشتگانش می فرماید: آیا این بنده مرا نمی بینید گویی گمان می کند برآورده شدن حاجاتش به دست دیگری است. آیا نمی داند انجام حوائجش همه در دست من است؟». آنچه گفته شد درمورد حاجات فردی است؛ اما حاجات و نیازهای اجتماعی نه تنها از این قاعده مستثنا نیست بلکه شمول این قاعده درباره آن ها قوی تر و آشکارتر است؛ مثلاً ـ به گفته مرحوم «مغنیه» در شرح نهج البلاغه خود ـ سران کشورهای اسلامی، امروز دستور جهاد و دفاع از حریم اسلام و کیان مسلمین را برای منافع مادی که دولت های استعماری به آن ها ارائه می دهند رها کرده اند و خداوند آن ها را از هر دو محروم ساخته است؛ در دست بیگانگان ذلیل و خوار شده اند و دنیای آن ها نیز تأمین نگشته است.

اگر دقت کنیم آنچه مولا (علیه السلام) در این سخن حکیمانه بیان فرموده به اصل توحید افعالی بازمی گردد و جلوه ای از جلوه های «لا مُؤَثِّرَ فِی الْوُجُودِ إلاَّ اللهُ» محسوب می شود.

قرآن مجید می گوید: (وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ وَلکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ)؛ «اگر اهل شهرها و آبادی ها ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند درهای برکات آسمان و زمین را به روی آن ها می گشودیم ولی (پیامبران الهی و دستورات ما را) تکذیب کردند و ما آن ها را گرفتار نتیجه اعمالشان کردیم».